Co to jest trądzik i jakie są jego przyczyny? 

Trądzik pospolity jest najczęstszą chorobą skóry – dotyczy 85% chłopców i 80% dziewcząt. Choroba może występować u osób dorosłych w każdym wieku, choruje 8% populacji od 35. do 44. rż. Trądzik dotyczy też 20% noworodków (może przetrwać do 2.-3. rż.)

Jest to choroba przewlekła,której często towarzyszy łojotok. Trądzik cechuje się występowaniem zaskórników otwartych i zamkniętych, grudek, krost, guzków, pseudocyst i torbieli ropnych umiejscowionych w okolicach łojotokowych (twarz, plecy).

Trądzik nie jest chorobą infekcyjną, ale u chorych stwierdza się wiele bakterii z rodzaju Propionibacterium acnes, P. granulosum, P. avidum oraz drożdżopodobne grzyby Malassezia furfur. W wykwitach zapalnych liczba bakterii zwiększa się 10-krotnie.

Przyczyn trądziku jest wiele są to m.in.: zwiększona produkcja łoju, zablokowanie aparatu włosowo-łojowego przez czop rogowy, kolonizacja przewodu wyprowadzającego przez bakterie Propionibacterium acnes oraz reakcja zapalna i immunologiczna.

Czynniki genetyczne niewątpliwie odgrywają istotną rolę w powstawaniu zmian chorobowych. U chorych z uporczywym trądzikiem na ogół stwierdza się w wywiadzie występowanie trądziku u innych członków rodziny.

Nadmierne wydzielanie łoju może być wynikiem zbyt dużej produkcji androgenów. U kobiet pod wpływem androgenów dochodzi do zaostrzenia zmian trądzikowych.

O zaostrzenie zmian trądzikowych czasami obwinia się czynniki pokarmowe, takie jak czekolada i tłuszcze zwierzęce. W praktyce czynniki dietetyczne (czekolada, ostre potrawy) odpowiadają za powstawanie zmian trądzikowych tylko u około 5% chorych na trądzik.

Stres również może nasilać objawy kliniczne trądziku.

U większości kobiet 2-7 dni przed menstruacją występuje zaostrzenie trądziku, co jest związane ze zwiększonym uwodnieniem nabłonka wyściełającego mieszek włosowy 

Jak się objawia trądzik?

Wykwitem pierwotnym w trądziku pospolitym jest zaskórnik. Wyróżnia się dwa typy zaskórników: otwarty i zamknięty.

Zaskórniki otwarte w części środkowej mają otwór, przez który wydobywa się masa łojowo-rogowa. W wyniku utleniania się keratyny i gromadzenia melaniny zaskórniki te są ciemno zabarwione na szczycie

Zaskórniki zamknięte są białe, drobne, powstają w wyniku nagromadzenia korneocytów w ujściu gruczołów łojowych

Zmiany chorobowe w trądziku lokalizują się najczęściej w miejscach łojotokowych czyli:

-na twarzy- 99%;

-na tułowiu – 60%;

-na klatce piersiowej – 15%. 

Wyróżnia się następujące postacie kliniczne:

• trądzik młodzieńczy (acne juvenilis) – największe nasilenie zmian występuje w okresie pokwitania, po kilku latach trwania wykazuje tendencję do samoistnego ustępowania. Dominują zaskórniki i wykwity grudkowe zlokalizowane głównie na twarzy i plecach

• trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) – z obecnością ropnych torbieli, gojenie następuje przez bliznowacenie (blizny są nierówne, wciągnięte).

• trądzik skupiony (acne conglobata) – najczęściej u mężczyzn, obecne są głębokie nacieki i torbiele ropne, bardzo duże zaskórniki. Zmiany często zajmują okolice pachową, pachwinową i pośladki. Podczas gojenia tworzą się blizny.

• trądzik bliznowcowy (acne keloidea) – w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się bliznowce.

• trądzik z objawami ogólnymi i ciężkim przebiegiem (acne fulminans) – występuje u młodych mężczyzn, wykwitom towarzyszą: leukocytoza, wysokie OB, gorączka, bóle stawowe. W obrazie RTG można stwierdzić zmiany w stawie mostkowo-obojczykowym.

Z uwagi na czynniki prowokujące wystąpienie zmian znany jest również podział trądziku na:

• trądzik zawodowy – chlor, dziegcie, oleje

• trądzik polekowy – steroidy, witamina B₁₂, jod, barbiturany

• trądzik kosmetyczny – pudry i róże (które zatykającą ujścia gruczołów łojowych i potowych

• trądzik niemowlęcy – stosowanie olejów mineralnych do pielęgnacji niemowląt.

Po wyeliminowaniu czynników prowokujących zmiany trądzikowe ustępują. 

Co robić w razie wystąpienia objawów? 

Nie należy samowolnie drażnić czy wyciskać zmian chorobowych. Trzeba się udać do lekarza dermatologa, aby ocenił zmiany skórne i zalecił dalsze postępowanie: prawidłową pielęgnację skóry trądzikowej oraz farmakoterapię.

Jak lekarz ustala rozpoznanie? 

Na podstawie obrazu klinicznego, wywiadu oraz przeprowadzonych badań dodatkowych lekarz rozpoznaje trądzik.

Badania hormonalne należy wykonywać u dorosłych kobiet z nagłym wystąpieniem nasilonego trądziku, gdy jest on oporny na konwencjonalne metody leczenia, a także w każdym przypadku zaburzeń menstruacji lub objawów wskazujących na nadmian androgenów oraz u chorych leczonych izotretynoiną, u których doszło do nawrotu zmian chorobowych.

Jakie są sposoby leczenia? 

Leczenie zewnętrzne

Najczęściej stosuje się leki przeciwłojotokowe, przeciwbakteryjne, keratolityczne i przeciwzapalne. Do oczyszczania skóry używa się różnych roztworów i żeli oczyszczających oraz roztworów spirytusowych z dodatkiem 1% tymolu lub mentolu, 2-3% kwasu salicylowego.

W zmianach trądzikowych o niewielkim lub średnim nasileniu wystarcza leczenie miejscowe – aerozole, zawiesiny, pudry, pasty.

W zmianach zaskórnikowych i grudkowych zaleca się stosowanie kwasu witaminy A (tretynoina – 0,05%, roztwór lub żel), który może być łączony z erytromycyną. Adapalen dodatkowo zmniejsza podrażnienie skóry.

W zmianach zaskórnikowych, grudkowych i krostkowych stosuje się: 5-10-15% nadtlenek benzoilu, aerozole lub roztwory zawierające antybiotyki: erytromycynę, tetracyklinę, klindamycynę, neomycynę, kwas azelainowy.

Korzystne jest łączenie preparatów zawierających kwas salicylowy i cynk z erytromycyną. Leczenie miejscowe odmiany ropowiczej polega na przecinaniu i oczyszczaniu torbieli

Leczenie ogólne

W nasilonym trądziku najczęściej zaleca się podawane doustnie tetracykliny. Stosuje się je długotrwale, początkowo w większych dawkach do czasu uzyskania poprawy, a następnie w mniejszych -przez kilka miesięcy. Równocześnie podaje się duże dawki witamin z grupy B (z wyjątkiem wit. B₁₂, która może zaostrzać zmiany trądzikowe).

Dodatkowo stosuje się witaminy działające przeciwłojotokowo: witaminę C,PP oraz B2

Leczenie powinno trwać co najmniej 6 miesięcy. W ciężkich postaciach krostkowych i ropowiczych wskazane jest podawanie izotretinoiny, która ma silne działanie keratolitycznie i przeciwłojotokowe. Lek jest teratogenny, dlatego kobiety w wieku rozrodczym, leczone doustną izotretynoiną, muszą stosować skuteczną antykoncepcję co najmniej przez miesiąc poprzedzający terapię, przez cały okres leczenia i jeden miesiąc po zakończeniu przyjmowania leku. Silne działanie przeciwłojotokowe mają również preparaty antyandrogenowe.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie? 

Całkowite wyleczenie jest możliwe w przypadku zastosowania odpowiedniego leczenia najlepiej na wczesnym etapie rozwoju zmian chorobowych. W przypadku postaci trądziku skupionego, bliznowcowego, ropowiczego, odwróconego istnieje duże ryzyko powstania przetok, blizn. Dlatego bardzo ważne jest wczesne zgłoszenie się do dermatologa w celu włączenia odpowiedniego leczenia.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia? 

Po zakończeniu leczenia należy prawidłowo pielęgnować skórę, stosując kosmetyki przeznaczone do tego rodzaju skóry (czyli do skóry łojotokowej lub mieszanej) działające przeciwłojotokowo, złuszczająco, zapobiegające powstawaniu zaskórników. Istotne znaczenie ma również stosowanie kosmetyków nawilżających i łagodzących. W celu zapewnienia uczucia komfortu można używać kosmetyków matujących.

Należy unikać stosowania tłustych kremów, kosmetyków zawierających alkohol, mydeł zasadowych, nie należy narażać skóry na intensywne wysuszanie, ponieważ może dojść do jej podrażnienia. Nie wolno samemu wyciskać zaskórników, grudek zapalnych i ropni, ponieważ grozi to powstaniem szpecących blizn i przebarwień, które się później bardzo trudno leczy. W zwalczaniu uporczywego łojotoku i złuszczaniu zastosowanie znalazły emulsje, kremy, roztwory zawierające alfa-hydroksykwasy (AHA) lub beta-hydroksykwasy (BHA). Stosując peeling lekarski z większym stężeniem AHA lub BHA, bądź też peeling z kwasem salicylowym, pirogronowym lub glikolowym można uzyskać bardzo dobry efekt rewitalizujący, wygładzający, rozjaśniający i przeciwłojotokowy.

Co robić, aby uniknąć zachorowania? 

Trądzik w większości przypadków dotyczy osób młodych w okresie pokwitania, u których zachodzą zmiany w układzie hormonalnym. U dorosłych główną rolę odgrywa stres,niektóre leki(steroidów), kosmetyki, papierosy. Trudno jest zapobiec wystąpieniu zmian o charakterze trądziku, można zminimalizować jego nasilenie i powstanie ewentualnych blizn czy przebarwień, włączając odpowiednie leczenie najlepiej na wczesnym etapie choroby. Duże znaczenie w zapobieganiu zmianom trądzikowym ma właściwa pielęgnacja skóry. Preparaty powinny mieć działanie przeciwłojotokowe, zmniejszające tworzenie się zaskórników i przeciwzapalne.